İslâm medeniyetinin oluşumundan itibaren Kur'an-ı Kerîm'e gösterilen saygı ve sevgi neticesinde, onu en güzel şekilde bezeme isteği tezhip sanatının gelişmesine sebep olmuş, el yazması kitaplar, İslâm milletlerinin sanat, zevk ve geleneklerine göre tezhip edilmişlerdir. Böylece, tezhipli el yazması kitaplar, sadece içerikleriyle değil, aynı zamanda bezemeleriyle de büyük bir sanat değerine sahip olmuşlardır. Zahriye, mushaf nüshaları ve çeşitli konulardaki el yazması kitaplarda esas metnin başladığı ilk sayfanın arka yüzü için kullanılan bir tâbirdir. Kitabın zahriyesi, genellikle temellük kaydı, mühür, kitapla ilgili bazı bilgilerin yer aldığı, müzehhibin kitabın metnine bağlı olmadan bütün hünerini gösterdiği kısımdır ve bezemesiyle de kitabın önemini yansıtmaktadır.

Tezhip sanatı, el yazması bir kitabın estetik bir unsuru olmasının yanı sıra metinlerin okunabilirliğini ve görsel çekiciliğini de arttırarak kitaba katkı sağlar. Zahriye tezhibinde kullanılan kompozisyonlar, desenler ve motifler, yapıldığı dönemin sanat anlayışını, üslubunu belirleyen ögelerdir. Kitap bezeme sanatlarının evriminde, dönemlerin kültür ve sanatının anlaşılmasında önemli ipuçları verir. Bu çalışmada, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi (SYEK.), Türk ve İslam Eserleri Müzesi (TİEM), Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi (TSMK), İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi (İÜNEK) ve Konya Mevlâna Müzesi (KMM)'inde ve literatür taramasıyla yapılan araştırma ve incelemeler sonucunda seçilen,farklı dönemlere ait, farklı konularda ve ölçülerdeki sanatlı el yazması kitapların zahriyeleri dijital ortamda incelenmiş; çeşitli şekillerde uygulanmış yazılı zahriye tezhibi, yazısız zahriye tezhibi, zahriyelerde tezhipli fihristler, zahriyelerde takdim minyatürleri gibi tespit edilen bezeme unsurlarından bazıları özellikleriyle ele alınmıştır.

Since the formation of Islamic civilization, as a result of the respect and love shown to the Holy Qur’an, the desire to decorate it in the most beautiful way has led to the development of the art of illumination, and manuscript books have been illuminated according to the artistic tastes, aesthetics, and traditions of Islamic nations. Thus, illuminated manuscript books have acquired great artistic value not only with their content but also with their ornamentation. Frontispiece is a term used for the back of the first page where the main text begins in copies of the Qur’an and manuscript books on various subjects.

The frontispiece of the book is generally the part where the record of ownership, the seal, some information about the book are included, and where the illuminators show all their skills without being dependent on the text of the book, and it reflects the importance of the book with its ornamentation.

In addition to being an aesthetic element of a manuscript, the art of illumination contributes to the book by increasing the readability and visual appeal of the texts. The compositions, patterns and motifs used in frontispiece illumination are elements that determine the artistic understanding and style of the period in which they were made. It gives important clues in the evolution of book decoration arts and in understanding the cultural and artistic context of the periods. In this study, as a result of literature review and research, the frontispieces of manuscripts selected from various museums and manuscript libraries, belonging to different periods, on different subjects and in different sizes, were examined in a digital environment; some of the identified decoration elements such as illuminated frontispieces with and without text, fihrist illumination, and introductory miniatures, which were applied in various ways, were analyzed in detail with their features.