Özet

Osmanlı resim sanatında padişah portreciliğinin ilk örnekleri 15. yüzyılda üretilmiş olmasına rağmen, üslubun olgunlaşarak klasik örneklerin ortaya çıkışı 16. yüzyılın son çeyreğinde olmuştur. Osmanlı resim sanatının erken döneminde padişah portreciliği Sinan Bey, Bursalı Şiblizade Ahmed, Nakkaş Nigari gibi sanatçıların eserleri bağlamında örneklendirilmiştir. Klasik dönem Osmanlı padişah portreciliği ise Şehnameci Seyyid Lokmân Çelebi bin Hüseynî al-Aşûrî al Urmevî’nin 1579 yılında yazdığı Kıyâfetü’l-insâniye fî şemâ’ili’l-Osmâniye el yazması için Nakkaş Osman’ın ürettiği, Osman Gazi’den Sultan III. Murad’a on iki Osmanlı padişahının portresi ile temsil edilir. Nakkaş Osman’ın tasarımları, Osmanlı padişah portreciliği için, 18. yüzyılın ortalarına kadar sürdürülen bir geleneğin başlangıcı olmuştur. Gelişen süreçte gerek Nakkaş Osman atölyesinde gerekse diğer atölyelerde veya diğer sanatçılar tarafından birçok kez aynı kalıba uygun padişah portreleri resmedilmiştir. Nakkaş Osman atölyesinde resimlendirilen Şemailname nüshalarının sayısı tam olarak bilinmese de farklı müze veya kütüphanelerde korunan birçok nüsha günümüze ulaşmıştır. Bu nüshalardan birisi de İstanbul Üniversitesi NEKTY06087 Envanter Numaralı El-kıyafetü'l-insaniyye fi şemaili'l-Osmaniyye el yazmasıdır. On iki padişah portresinin resmedildiği el yazmasında portreler Topkapı Sarayı H. 1563’te korunan nüshadaki portrelerin, küçük detaylardaki farklılaşmalar dışında, benzeridir. Makalede, İstanbul Üniversitesi NEKTY06087 Envanter Numaralı El-kıyafetü'l-insaniyye fi şemaili'l-Osmaniyye nüshasında yer alan Osmanlı padişah portreleri Topkapı Sarayı H. 1563’te bulunan elyazmasındaki portreler ile karşılaştırılarak incelenmiştir.

Abstract                                                                          

Although the first examples of sultans portraitures in Ottoman painting were produced in the 15th century, it was in the last quarters of the 16th century that the style matured and classical examples emerged. Sultans portraitures the early period has on ottoman painting been exemplified in the context of the works of artists such as Sinan Bey, Bursalı Şiblizade Ahmed and Nakkaş Nigari. The classical period of sultan portraiture is form Osman Gazi, to III. Murad It is represented by the tradition that settled in with the portrait of twelve Ottoman sultans. Nakkaş Osman's designs were the beginning of a tradition for Ottoman sultans portraitures, which continued until the middle of the 18th century. In the developing process, sultan portraits were painted many times by using the same mold both in Nakkaş Osman workshop, in other workshops or by other artists. Although the exact number of Şemailname copies illustrated in Nakkaş Osman's workshop is not known, it is known that there are many copies preserved in different museums or libraries. One of these copies is the manuscript of Istanbul University NEKTY06087 Inventory Number El-kıyafetü'l-insaniyye fi şemaili'l-Osmaniyye. The portraits in the manuscript, in which the portraits of twelve sultans are depicted, are similar to the portraits in the copy preserved in the Topkapı Palace H. 1563, except for minor differences in details. In the article, the Ottoman sultan portraits in the Istanbul University copy of El-kıyafetü'l-insaniyye fi şemaili'l-Osmaniyye with Inventory Number NEKTY06087 were compared with the Topkapı Palace copy